Marazm: co to jest i jak sobie z nim radzić?

Czym jest marazm?

Marazm to pojęcie, które w języku polskim odnosi się głównie do dwóch rzeczy. W medycynie określa on poważne wyniszczenie organizmu wywołane długotrwałym brakiem pożywienia. W codziennym użyciu słowo to opisuje stan psychicznego zastoju, brak energii, obojętność czy wycofanie. Coraz częściej można spotkać się z opisem marazmu jako problemu obecnych czasów – wielu ludzi boryka się z psychicznym zmęczeniem i brakiem motywacji. W tym artykule wyjaśniamy oba znaczenia marazmu, przedstawiamy jego pochodzenie, objawy, przyczyny, rozróżniamy jego typy oraz opisujemy, jak sobie z nim radzić.

Jak marazm tłumaczą słowniki?

Według słownika medycznego marazm (marasmus) to ciężka postać niedożywienia, w której organizm traci tkankę tłuszczową i mięśnie. Nie oznacza to bycia po prostu chudym, ale wyniszczenie, które zagraża życiu. W Polsce marazm w sensie medycznym zdarza się rzadko, częściej dotyczy dzieci w krajach o dużym ubóstwie oraz osób z poważnymi zaburzeniami odżywiania lub ciężkimi chorobami układu pokarmowego. Na świecie marazm nadal bywa przyczyną śmierci u dzieci.

Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN, marazm oznacza “zastój”, “apatyczność”, “brak energii” lub “zanik sił”. W tym znaczeniu odnosi się do braku chęci do działania oraz do stałego uczucia wyczerpania i nudy. Codzienne aktywności przestają sprawiać przyjemność, a człowiek czuje, że utknął w miejscu i nie może się rozwijać.

Pochodzenie słowa marazm

Wyraz “marazm” pochodzi od greckiego marasmós, co oznacza “więdnięcie” albo “zanik”. Początkowo używano go w medycynie do opisu wyniszczenia ciała. Później słowo to trafiło do łaciny, języków romańskich, a następnie polskiego, prawdopodobnie przez francuski. Ta historia pokazuje, że marazm może oznaczać zarówno “gasnącego” człowieka pod względem fizycznym, jak i utraconą chęć do życia i działania.

Marazm fizyczny i psychiczny – różnice

Warto wiedzieć, że medyczny i psychiczny marazm odnoszą się do różnych sfer. Fizyczny marazm to wyniszczenie z braku jedzenia, z widocznymi objawami i zagrożeniem życia, wymagające pomocy lekarskiej. Z kolei psychiczny marazm to stan emocjonalny, w którym dominuje niechęć, apatia, zmęczenie i brak chęci do zmian. Zazwyczaj nie jest to choroba, choć może prowadzić do problemów zdrowotnych i bywa powiązany z depresją.

Typy marazmu: fizyczny i psychiczny

Marazm dzieli się na wyczerpanie organizmu (marasmus) oraz stan psychiczny, czyli brak energii psychicznej. Każdy z tych rodzajów ma inną przyczynę i inne zalecane postępowanie.

Fizyczny marazm – marasmus

Marasmus to najcięższa postać niedożywienia, gdy długotrwały brak jedzenia prowadzi do zużywania przez ciało własnych rezerw tłuszczu, potem mięśni. Najbardziej widać to u dzieci, które przestają rosnąć i rozwijać się. W Polsce może się pojawić u osób z zaburzeniami odżywiania, poważnymi chorobami lub zaniedbanych starszych. W porównaniu z kwashiorkorem (głównie z niedoboru białka), w marazmie pojawia się wychudzenie i starczy wygląd twarzy. Leczenie przebiega powoli, zaczynając od minimalnych dawek jedzenia i kontrolując stężenia elektrolitów.

Psychiczny marazm i jego objawy

Marazm psychiczny nie wynika z braku składników odżywczych, lecz z wyczerpania psychicznego. Osoba nie czuje radości, jest pasywna, zmęczona, nie znajduje sensu w codziennych sprawach. Chociaż bywa niezauważalny na zewnątrz, ciężko przeżywa się go “od środka”. Mogą do niego prowadzić permanentny stres, brak celów i rutyna. Choć nie grozi bezpośrednio życiu, trzeba dbać o zdrowie psychiczne, ponieważ długotrwale utrzymujący się stan marazmu obniża jakość życia i może przerodzić się w depresję.

Objawy marazmu

Objawy marazmu zmieniają się w zależności od tego, czy dotyczy on ciała, czy psychiki.

Objawy fizyczne (marasmus):

• Duży spadek wagi
• Brak mięśni, “wystające” kości
• Sucha, pomarszczona skóra
• Rzadkie, łamliwe włosy, także siwiejące u dzieci
• Anemia (bladość, osłabienie)
• Obniżona odporność, częste infekcje
• Problemy z organami (na przykład sercem, płucami, układem pokarmowym)
• Zaburzenia temperatury ciała, skłonność do wychłodzenia
• Niedobory minerałów i witamin
• U dzieci – upośledzenie wzrostu i rozwoju

Objawy psychiczne:

• Obojętność – nic nie cieszy ani nie smuci
• Brak motywacji i chęci działania
• Stałe poczucie zmęczenia
• Brak umiejętności cieszenia się (anhedonia)
• Poczucie pustki
• Problemy z koncentracją i podejmowaniem decyzji
• Wycofywanie się z kontaktów z ludźmi
• Wahania nastroju, drażliwość
• Automatyczne, rutynowe wykonywanie obowiązków
• Zaniedbywanie wyglądu i podstawowych potrzeb

Depresja a marazm – co je różni?

Podobieństwa i różnice najwygodniej przedstawić w tabeli:

Marazm nie jest tym samym co depresja, może jednak stanowić jej początek lub towarzyszyć innym problemem psychicznym.

Przyczyny marazmu

Powody pojawienia się marazmu zależą od tego, czy dotyczy on zdrowia fizycznego, czy psychicznego:

Przyczyny marazmu fizycznego:

• Długotrwały głód (ubóstwo, klęski żywiołowe)
• Zaburzenia odżywiania (anoreksja)
• Choroby przewodu pokarmowego (utrudnione wchłanianie pokarmu)
• Nowotwory i agresywne leczenie
• Zaniedbanie osób starszych i niepełnosprawnych
• Poważne urazy, pooperacyjne wyniszczenie

W każdym z tych przypadków przyczyną marazmu jest brak odpowiedniej ilości jedzenia lub niemożność jego wykorzystania przez organizm.

Przyczyny psychicznego marazmu:

• Długotrwały stres i wypalenie
• Brak celów życiowych
• Powtarzalność i monotonia dnia codziennego
• Poczucie niespełnienia w pracy i relacjach
• Przebodźcowanie i presja sukcesu
• Porównywanie się do innych i niskie poczucie własnej wartości
• Brak odpoczynku i czasu dla siebie
• Trudne przeżycia, zwłaszcza strata bliskich

Wpływ stylu życia

Współczesny styl życia – szybkie tempo, ciągła praca, brak czasu na hobby i odpoczynek – sprzyja marazmowi psychicznemu. Jeśli nie dbamy o równowagę między obowiązkami a odpoczynkiem, łatwiej wpaść w stan zobojętnienia. Codzienna rutyna i brak nowych bodźców również powodują, że czujemy się za bardzo zmęczeni i przestajemy dostrzegać sens w codziennych czynnościach.

Marazm u seniorów

Marazm może dotyczyć osób w każdym wieku, ale u osób starszych bywa szczególnie trudny. Główne powody marazmu u seniorów to:

• Utrata bliskich i poczucie osamotnienia
• Stan zdrowia – choroby przewlekłe, ból, ograniczenia sprawności
• Przejście na emeryturę i brak poczucia celu
• Najczęściej skupianie się na przeszłości i brak planów na przyszłość

U starszych marazm psychiczny może prowadzić do zaniedbania zdrowia, braku jedzenia, a w skrajnych przypadkach – do marazmu fizycznego. Warto zwrócić uwagę na objawy i reagować na nie wspierając osoby w podeszłym wieku, proponując im aktywności i pomoc.

Jak leczyć marazm?

Leczenie trzeba dobrać w zależności od typu marazmu. Inaczej wygląda leczenie niedożywienia, inaczej walka z brakiem motywacji i apatią.

Leczenie marazmu fizycznego

• Unormowanie gospodarki wodnej i elektrolitowej
• Zwiększanie kaloryczności diety bardzo powoli
• Częste, małe posiłki
• Suplementacja witamin i minerałów
• Leczenie infekcji, jeśli się pojawią
• Stopniowe dodawanie białka i tłuszczu do posiłków
• Długotrwała rehabilitacja (szczególnie u dzieci)

Całość powinna być nadzorowana przez lekarza, najczęściej w szpitalu.

Leczenie psychicznego marazmu

• Psychoterapia – rozmowa z psychologiem lub psychoterapeutą
• Terapia poznawczo-behawioralna
• Coaching – gdy dotyczy problemów z pracą lub rozwojem osobistym
• Ćwiczenia uważności (mindfulness) – świadome przeżywanie chwili
• Wsparcie bliskich i otwarta komunikacja

Zmiany codziennych nawyków

• Codzienny ruch, np. spacery, jazda na rowerze, ćwiczenia
• Zdrowa dieta i picie odpowiedniej ilości wody
• Dbanie o sen i odpoczynek
• Zredukowanie czasu spędzanego przed ekranami
• Wracanie do dawnych hobby albo szukanie nowych zainteresowań
• Nauka wdzięczności za małe rzeczy
• Kontakt z naturą – spacery, ogród, park
• Prowadzenie dziennika uczuć i codziennych zadań

Kiedy udać się do specjalisty?

• Brak poprawy mimo samodzielnych prób radzenia sobie
• Objawy trwają dłużej niż kilka tygodni
• Całkowita utrata radości, zaniedbanie podstawowych potrzeb
• Myśli o bezsensie życia lub myśli samobójcze
• Pogorszenie stanu zdrowia fizycznego

W takich przypadkach warto skonsultować się z psychologiem, a jeśli trzeba – z psychiatrą.

Zapobieganie marazmowi

Lepiej na bieżąco dbać o swoje zdrowie psychiczne niż “leczyć się” z marazmu po długim czasie. Oto kilka prostych rzeczy, które można stosować w codzienności:

• Nie zapominaj o równowadze między pracą a domem
• Dodawaj sobie energii przez przerwy i odpoczynek
• Utrzymuj kontakt z rodziną i znajomymi
• Dbaj o pasje i rozwijaj nowe zainteresowania
• Dbaj o aktywność i zdrowe jedzenie
• Spróbuj dzień po dniu praktykować wdzięczność
• Znajdź cele, które motywują, ale bądź elastyczny, jeśli trzeba coś zmienić
• Ogranicz media społecznościowe i czas przed komputerem

Jak odzyskać energię i motywację?

• Zacznij od małych przyjemności – ulubiona książka, muzyka, spacer
• Stawiaj sobie niewielkie, proste do wykonania zadania
• Zmień coś w codziennej rutynie
• Szukaj inspiracji, np. w książkach lub rozmowach
• Zapisz każdego dnia chwilę, za którą jesteś wdzięczny
• Nie bój się prosić o wsparcie ze strony bliskich lub psychologa

Przykłady i synonimy użycia słowa “marazm”

Słowo “marazm” ma szerokie zastosowanie – sprawdź, jak można je wykorzystać:

Zdania z “marazmem”:

• “Po dłuższej bezczynności wpadłem w marazm.”
• “Obecne czasy sprzyjają psychicznemu marazmowi.”
• “Gospodarka pogrążyła się w marazmie.”
• “Dziadek po przejściu na emeryturę popadł w marazm.”
• “Wiosenny marazm odebrał mi chęć do działania.”
• “Aby przełamać marazm, zacząłem szukać nowych zajęć.”
• “Zdiagnozowano u pacjenta marazm na tle niedożywienia.”

Synonimy marazmu:

• Zastój
• Apatia
• Bezwład
• Przygnębienie
• Stagnacja
• Znudzenie
• Melancholia
• Prostracja
• Uwiąd
• Impas
• Rozprężenie
• Zniechęcenie

Podsumowanie: co robić, gdy pojawi się marazm?

Marazm to sygnał, że w naszym życiu potrzeba zmian. Nie jest ani wyrokiem, ani powodem do wstydu. To często zwykła reakcja organizmu na dłuższy stres, zmęczenie lub brak celu. Najważniejsze to nie radzić sobie z tym zupełnie samemu – rozmowa z bliskimi lub specjalistą naprawdę potrafi pomóc. Jeśli marazm nie mija, nasila się lub wpływa na codzienne funkcjonowanie, warto poszukać wsparcia psychologa.

Wychodzenie z marazmu bywa powolne i czasem wymaga zmiany nawyków, a przede wszystkim cierpliwości wobec siebie. Każdy drobny krok ma znaczenie – nowa aktywność, powrót do pasji, lepszy kontakt z ludźmi. Każdego dnia warto próbować choć jednej rzeczy, która pomoże odzyskać radość z życia.